همه چيز از سال ۸۹ آغاز شد، بيست و هشتم آذر ماه آن سال بود که قانون هدفمندي يارانه‌ها به اجرا درآمد. بر اساس اين قانون مقرر شد بخشي از درآمد ناشي از افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي در قالب يارانه نقدي به مبلغ ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت شده و بخش ديگري از اين درآمد نيز در قالب يارانه به بخش توليد و سلامت پرداخت شود.

از همان ابتدا، انتقاداتي به نحوه اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها وارد شد از جمله آنکه برخي معتقد بودند تعيين مبلغي نامناسب براي پرداخت به خانوار‌ها به صورت نقدي، مانع از اجرايي شدن بخش‌هاي ديگر اين قانون شده و به اين ترتيب، قانون هدفمندي يارانه‌ها صرفا پرداخت نقدي يارانه به خانوار‌هاي ايراني است، در حالي که قرار بود منجر به بهبود زيرساخت‌ها در حوزه توليد و سلامت شود.

پرداخت همگاني يارانه نقدي به حدي مورد انتقاد بود که صداي دولتمردان را هم درآورد، به طوري که علي طيب‌نيا وزير اقتصاد دولت يازدهم شب پرداخت يارانه نقدي را مصيبت عظماي دولت خواند و پس از آن بيژن زنگنه وزير نفت، شب پرداخت يارانه‌ها را به عذاب اليم تشبيه کرده بود.

برخي مقامات دولتي هم در پاسخ به انتقاد نمايندگان از اين که چرا دولتي‌ها شب پرداخت يارانه را به عذاب اليم يا مصيبت عظمي تشبيه کرده‌اند، گفتند که دولت از اين که يارانه به مردم مي‌پردازد، ناراحت نيست و خيلي هم خوشحال است اما ناراحتي بابت تامين منابع اين يارانه است که با وجود کاهش درآمد دولت، هر ماه به زحمت حدود ۳۲۰۰ ميليارد تومان منابع بايد تهيه کند و به يارانه نقدي خانوار اختصاص دهد.

حال که به هفتمين سال از اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها رسيده‌ايم، قرار است تغيير و تحولاتي در آن حاصل شود. دولت در لايحه بودجه ۹۷ مقرر کرده که يارانه بيش از ۳۰ ميليون نفر قطع شود که اين مسئله انتقاداتي را عليه دولت شکل داده است اما دولت در پاسخ به اين انتقادات گفته که حدود ۳۰ ميليون ايراني جزء اقشار پردرآمدي هستند که تحت پوشش دريافت يارانه‌هاي نقدي قرار دارند و بايد از فهرست دريافت يارانه نقدي حذف شوند.

محمدباقر نوبخت، رئيس سازمان برنامه و بودجه درباره سازوکار قطع يارانه‌ها در سال آينده گفته استدو روش براي شناسايي افراد و پرداخت يارانه وجود دارد، اول آنکه به حساب 80 ميليون نفر سرکشي کنيم که در اينصورت همين دعواهاي کنوني پيش مي‌آيد و نهايتاً 3 تا 4 ميليون نفر حذف شدند. روش ديگر، شناسايي افراد نيازمند بوده که براي اين موضوع 3 سازوکار در نظر گرفته شده است.

بر اساس اين گفته به احتمال قوي ساز و کار پرداخت يارانه در سال 97 طبق روش شناسايي افراد نيازمند و حذف مابقي آحاد جامعه از ليست يارانه بگيران خواهد بود. بر اين اساس عمده افراد نيازمند تحت پوشش نهادهاي حمايتي هستند که ثبت و شناسايي شده اند؛ بخش ديگر افراد شناسايي نشده اما با اطلاعات مشخص در نزد بيمه‌هاي تامين اجتماعي هستند که اين افراد هم به صف افراد يارانه‌بگير اضافه خواهند شد. گروه سوم افراد نيازمندي هستند که تا کنون شناسايي نشده اند اما به گفته نوبخت مي توانند تمايل به دريافت يارانه را به دولت اعلام کنند و وزارت کار پس از بررسي و صحت سنجي، يارانه آنها را نيز به همان مبلغ 45500 تومان پرداخت خواهد کرد.

با اين وجود، آخرين اخبار حاکي از آن است که يارانه ۶ گروه خاص در سال ۹۷ همچنان برقرار مي‌ماند. نتيجه آخرين نشست‌ها در سازمان برنامه و بودجه حکايت از آن دارد که در پروسه قطع يارانه‌هاي فراگير ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان، سال ۹۷ يارانه کساني که تحت پوشش کميته امداد امام خميني (ره) و سازمان بهزيستي قرار دارند، برقرار مانده و در اين پروسه افزايشي را نيز تجربه خواهد کرد.

در عين حال مقرر است يارانه بازنشستگان و مستمري‌بگيراني که تا سقف دو ميليون تومان حقوق دريافت مي‌کنند نيز همچنان برقرار باقي بماند. تصميمات اتخاذ شده دلالت بر آن دارد که يارانه روستاييان و عشاير و همچنين زنان سرپرست خانوار نيز قطع نشده و همچنان هر ماه از سوي دولت به حسابشان واريز شود. گروه‌هاي نيازمند تحت پوشش تامين اجتماعي نيز در زمره يارانه بگيران باقي مي‌مانند.

کارگران ساختماني، رانندگان برون شهري، قاليبافان، صيادان و ۲۵۰ هزار نفر طلبه و خادمان مساجد و باربران هم از آنجايي که جزء گروه‌هاي نيازمند تحت پوشش تامين اجتماعي هستند، مشمول دريافت يارانه خواهند بود.به اين ترتيب مي‌توان جمعيت هدف تعيين شده براي قطع يارانه‌ها را طبقه متوسط شهري و کساني دانست که از حقوق و دستمزد ماهانه برخوردار بوده و قادر به اداره زندگي خود هستند.

همان طور که در ابتداي گزارش ذکر شد، لايحه بودجه ۹۷ در حال بررسي در کميسيون تلفيق و کميسيون‌هاي تخصصي مجلس است که علي‌اصغر يوسف‌نژاد سخنگوي کميسيون تلفيق بودجه ۹۷ درباره بررسي وضعيت يارانه‌ها در نشست اين کميسيون گفته است: در هدفمندي يارانه‌ها دولت پيشنهاد داده بود تا ۳۷ هزار ميليارد تومان را به عنوان منبع در اختيار داشته باشد در شرايطي که سال گذشته اين ميزان ۴۸ هزار ميليارد تومان بود و اين عدد پيشنهادي دولت در کميسيون تصويب شد.

سخنگوي کميسيون تلفيق بودجه سال ۹۷ ادامه داد: دولت پيشنهاد داده بود تا ۲۳ هزار ميليارد يارانه نقدي و غيرنقدي و ۷ هزار ميليارد به منظور کاهش فقر مطلق در خانواده‌هاي زير نظر کميته امداد و بهزيستي اختصاص داده شود.

وي با اشاره به اينکه تعداد يارانه‌بگيران در حال حاضر ۷۶ ميليون نفر است، ادامه داد: طبيعي است که کاهش سقف پيشنهادي دولت از ۴۸ هزار ميليارد تومان به ۳۷ هزار ميليارد تومان تغييراتي را در حوزه جمعيت يارانه بگيران ايجاد کند و موجب قطع يارانه بخشي از يارانه بگيران در سال آينده مي‌شود.

وکلاي ملت هم نظرات مختلفي درباره پيشنهاد دولت براي حذف بخشي از يارانه‌بگيران دارند که به گفت‌وگو با آن‌ها در اين باره پرداختيم:

حاجي‌بابايي: فراکسيون نمايندگان ولايي مخالف حذف ۳۵ ميليون نفر يارانه‌بگير است

حميدرضا حاجي بابايي رئيس فراکسيون نمايندگان ولايي درباره اين پيشنهاد دولت اظهار کرد: اعضاي فراکسيون نمايندگان ولايي با حذف يارانه ۳۵ ميليون نفر در شرايط فعلي اقتصاد کشور مخالف هستند.

وي ادامه داد: اعتقاد داريم يارانه افرادي که اثبات شود وضعيت مالي مناسبي دارند بايد حذف شود، اما اينکه اثبات کنيم کسي که وضعيت مالي مناسبي ندارد و بايد به او يارانه تعلق بگيرد، در شأن مردم نيست.

خجسته: مجلس مخالف افزايش قيمت‌ها در بودجه ۹۷ است

اميرخجسته نماينده مردم همدان هم در اين باره گفت: برخي از موضوعات مطرح شده در لايحه بودجه ۹۷، چون حذف يارانه برخي از دهک‌هاي جامعه براي نمايندگان قابل پذيرش نيست چرا که فشار زيادي به مردم وارد مي‌کند.

نماينده مردم همدان با تاکيد بر اينکه يارانه نقدي همچنان بايد به دهک‌هاي پايين جامعه تعلق گيرد، تصريح کرد: مجلس، موافق افزايش قيمت‌ها نيست و در لايحه بودجه ۹۷ با مواردي که براي مردم مشکل ايجاد کند، مخالفت مي‌کند.

انارکي محمدي‌: شناسايي نيازمندان، کليدي براي حذف يارانه اقشار پردرآمد است

احمد انارکي‌محمدي عضو کميسيون اقتصادي با اشاره به مکانيسم دولت براي حذف يارانه اقشار پر درآمد در لايحه بودجه سال ۹۷ گفت: دولت قطعا بر اساس داشته‌ها و اطلاعات خود اقدام مي‌کند، زيرا امروز دسترسي‌ها و نرم افزار‌ها براي شناسايي افراد بيشتر شده است.

وي با بيان اينکه دولت با شناسايي افراد نيازمند به تبع مي‌تواند يارانه اقشار پردرآمد را حذف کند، گفت: بخش زيادي از اقشار پردرآمد را هم مي‌توان از اطلاعات فردي شامل گردش حساب، سند ملک، سند خودرو و... شناسايي کرد چرا که به دست آوردن اين موارد کاملا مشخص است و نيازي به مجوز نيست.

نماينده مردم رفسنجان با تأکيد بر اينکه بر اساس اطلاعات دستگاه‌هاي حمايتي افراد نيازمند کاملا مشخص هستند، گفت: دولت مي‌تواند از همين راه نيازمندان را کاملا شناسايي کرده و با شناسايي آن‌ها يارانه اقشار را پردرآمد را حذف کند.

مفتح:  دولت افراد مستحق را شناسايي و مابقي افراد را حذف مي‌کند

محمدمهدي مفتح سخنگوي کميسيون برنامه، بودجه و محاسبات در پاسخ به سوالي مبني بر اينکه آيا مکانيسمي براي حذف يارانه اقشار پر درآمد در لايحه بودجه ۹۷ در نظر گرفته شده است، گفت: تاکنون بحث بر سر اين بود که اقشار پردرآمد شناسايي و يارانه‌شان حذف شود، اما دولت در بودجه سال ۹۷ روش معکوسي را پيشنهاد کرده است.

مفتح با بيان اينکه دولت اعلام کرده که افراد مستحق دريافت يارانه شناسايي شده و ديگران حذف شوند، بيان کرد: مشمولين کميته امداد، بهزيستي، ساکنان روستا‌ها، دهستان‌ها، حاشيه شهر‌ها و... که حدود ۴۱ ميليون نفر مي‌شوند، شناسايي شده و يارانه افرادي غير از اين گزينه‌ها حذف خواهد شد.

نماينده مردم تويسرکان تصريح کرد: بعضا برخي افراد نيازمند داراي همپوشاني هستند يعني يک معلول تحت پوشش کميته امداد در روستا هم زندگي مي‌کند که بايد اين موارد شناسايي و تفکيک شوند.

 سخنگوي کميسيون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اينکه دولت مفهومي به عنوان خط مستمري را به عنوان گزينه دوم براي حذف يارانه‌بگيران در نظر گرفته است، گفت: يعني يک خانواده پنج نفره حداقل ۷۵۰ هزار تومان از طريق مستمري يا يارانه به صورت ماهانه دريافت کنند.

مفتح تأکيد کرد: البته پيشنهاد دولت هنوز به صورت کامل بررسي نشده است، ما نمي‌خواهيم افرادي که نيازمند هم نيستند، اما به نحوي تحت فشار‌هاي زندگي قرار دارند، از ليست يارانه بگيران حذف شوند.

وي اظهار کرد: دولت اين مکانيسم را در لايحه بودجه سال ۹۷ پيشنهاد کرده و در صورت تصويب در مجلس مي‌تواند انگيزه بيشتري نسبت به تکاليف مجلس در سنوات گذشته داشته باشد.

به اين ترتيب بايد منتظر ماند و ديد سرنوشت يارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ توماني که هفت سال از عمرش مي‌گذرد در مجلس به کجا مي‌رسد و دولت چه سازوکاري را براي شناسايي دهک‌هاي مختلف جامعه بکار مي‌گيرد؟

دانا